Dr. Senad Qeman,
PROBLEMI I ZEKATIT PARAINSTITUCIONAL
Muaji Ramazan zor se më kujtohet pa një polemikë rreth mënyrës së ndarjes së zekatit. Pikërisht kur mendojmë se pyetja është shpjeguar dhe miratuar mjaftueshëm, Ramazani na kthehet dhe një problematizim i ri i pyetjes së vjetër.
Çështja e zekatit me të gjitha aspektet e tij të themelimit, qëllimshmërisë dhe zbatueshmërisë është, mbi të gjitha, një çështje adhurimi dhe është e rregulluar në burimet e Sheriatit. Zekati është një nga pesë shtyllat e Islamit, që tregon nivelin e besimit të njeriut. Boshnjakët besojnë se Allahu i Lartësuar jep nafakë, e cila është e lidhur me ndarjen e lëmoshës, sadakasë, vitrit dhe zekatit.
Ata e dinë se dora që jep lëmoshë është më e mirë se dora që merr lëmoshë. Ata i frikësohen Zotit, ruajnë pasurinë e njerëzve të tjerë, shpresojnë për një jetë më të mirë dhe – ndajnë. Duke e quajtur me emra të ndryshëm ndarjen e një pjese të pasurisë së tyre, ata tregojnë se dinë të dallojnë ndarjen vullnetare nga ajo e detyrueshme fetare.
Është praktikë e vendosur në vendin tonë që Bashkësia Islame mbledh dhe shpërndan zekatin dhe vitrin në mënyrë të organizuar. Dhe përsëri, individë dhe shoqata dalin për të thirrur në takime të ndryshme dhe arsyetime për të bërë pagesën e alokimeve përmes tyre, dhe jo Bashkësia Islame.
Të çuditshëm janë ata që përpiqen me këmbëngulje të angazhohen në sjelljen fetare vetëm të adhurimit material, madje më të huaj janë ata që i inkurajojnë ose i mbështesin në këtë. Të parët mund të kenë një qëllim të mirë, por nuk kanë legjitimitet për ta bërë këtë. Të tjerët, po ashtu, mund të kenë një nijet të mirë, por nuk kanë zekat nëse nuk ia paguajnë atë Bejt’ul-Malit.
Ata do të dëshironin të debatonin
Synimi i të gjithë atyre që këtë vit kërkojnë që t’u jepet zekati dhe vitrat jashtë Bashkësisë Islame është të marrin paratë që u nevojiten.
Arsyet mund të jenë të frymëzuara në favor të të bërit mirë në interes të përgjithshëm. Është e mundur që ata nuk e kanë të qartë mënyrën e mbledhjes dhe shpërndarjes së fondeve të zekatit. Më e keqja se kaq është se çdo gjë e kanë të qartë, por bëjnë sikur janë të pakualifikuar.
Më e keqja është se ata arrijnë t’i mashtrojnë besimtarët naivë dhe t’i lënë pa zekat dhe vitër këtë vit. Bashkësia Islame është në dispozicion të të gjithë atyre që e perceptojnë atë si të tyren dhe pranojnë bartësit e tij të autoritetit fetar në interpretimin e rregulloreve fetare.
Dhe pozicioni i Bashkësisë Islame është i qartë – zekati duhet të paguhet vetëm në Bejt’ul-Māl. Bashkësia Islame me këmbëngulje mëson dhe shpjegon se si jepet zekati dhe vitri në mënyrë të drejtë sepse është çështje adhurimi dhe adhurimi nuk do të pranohet nëse nuk kryhet në emër të Allahut dhe në mënyrë të drejtë, siç ishte bërë nga Mustafa Muhammedi s.a.v.s., dhe sahabët pas tij, dhe ulemaja na e transmetuan atë përmes senedit.
Bashkësia Islame shpjegon dhe zbaton rregulloret për zekatin dhe vitrin, por nuk debaton me të tjerët, duke u udhëhequr nga hadithi i shënuar nga Ebu Davudi (10/630) mbi autoritetin e Ebu Umame El-Bāhilit se Pejgamberi s.a.s. ka thënë: “I garantoj një shtëpi në fund të Xhenetit atij që e braktis diskutimin edhe nëse ka të drejtë”.
Vazhdimësia dhe besimi
Në vend të diskutimit, Bashkësia Muslimane punon në mënyrë transparente, publike, për vazhdimësinë e forcimit dhe stabilizimit të Bejt’ul-Malit.
Nuk ka, ndërsa mund të merret me ata që, në çdo mënyrë, gjatë pesë apo gjashtë dekadave të fundit, kanë udhëhequr fushata për të dobësuar unitetin e muslimanëve përmes veprimeve për mbledhjen e fondeve për lëkurat e kurbanit, vitrit dhe zekatit, jashtë Bashkësisë Muslimane.
Koha ka treguar se ata besimtarë që i besuan Bashkësisë Muslimane kishin të drejtë. Përkrahësit dhe mbështetësit e mbledhjes së fondeve joinstitucionale u refuzuan nga besimtarët si të pabesueshëm, naivë ose të dëmshëm. Me ndihmën e Zotit, kështu do të jetë edhe këtë vit e në vazhdimësi.
Zekati është ibadet institucional
Rituali (ibadeti) islam është individual në nivelin e normativitetit, institucional në nivel organizimi. Rekomandohet ndarja e sadakasë individualisht, ndërsa ndarja e zekatit dhe vitrit është e pozicionuar institucionalisht. Nëse e deklarojmë shahadetin, falim namazin, agjërojmë Muajin Ramazan, japim zekatin apo kryejmë haxhin – kjo është zgjedhja jonë individuale dhe përgjegjësia jonë para Zotit. Mënyra se si do ta bëjmë këtë është çështje e rregullimit të miletit të cilit i përkasim.
Lidhur me namazin, Pejgamberi, paqja qoftë mbi të, ka thënë: “Faluni ashtu siç më keni parë mua duke u falur”, kështu që do të ishte e papranueshme të përkrahni një rikompozim apo formë të re të faljes së namazit. Lidhur me agjërimin ka thënë: “Agjëroni agjërimin me dynjanë dhe festoni Bajramin me dynjanë”, kurse çështja e fillimit dhe mbarimit të muajit Ramazan nuk mund të lihet në mendimin e një individi por në kompetencën e ulu’l-emrit.
Pas Haxhit të Lamtumirës, ai tha: “Merrni ritualet e haxhit nga unë”, kështu që do të ishte gjithashtu e papranueshme edhe përkrahja e qëndrimit jo në Arafat, për shembull, por në ndonjë vend tjetër. Për Ebu Bekrin, argumentimi i atyre që nuk e mohuan detyrimin për ndarjen e zekatit, por mohuan Bejt’ul-Malin e vendosur nga Pejgamberi s.a.s., ishte i papranueshëm dhe, duke iu referuar ngadalësisë së shërbimit për organizimin e zekatit (xhabi) dhe procedurave, mosbindjen e tyre e arsyetuan me interesin praktik të mikroxhematit: derisa zekati ynë shkon në Medinë, ata e marrin atje dhe na dërgojnë një pjesë që me siguri do ta marrim – është më mirë për ne që të marrim atë që na takon gjithsesi.
Ishte një dilemë që për një moment e lëkundi të drejtën Umer Farukut r.a., por jo Ebu Bekr Siddikut r.a., i cili ishte i palëkundur:
“Gjithçka duhet dhënë në Bejt’ul-Mal, edhe nëse vlen sa brezi i një deveje”.
Institucionaliteti i zekatit ishte i qartë për të ndjerin Husein ef. Gjozo, i cili në vitet shtatëdhjetë të shekullit të kaluar shkruante: “Ne nuk kemi autoritet të mbledhim me forcë zekatin dhe sadekat’ul-fitrin, por duam t’u shpjegojmë muslimanëve se Bashkësia Islame, nga pikëpamja e Sheriatit, ka të drejtën për të organizuar mbledhjen e këtij donacioni fetar dhe për të përcaktuar përparësinë e fondeve për qëllimet për të cilat duhet dhënë dhe shpenzuar”. (Husein Djozo, Izabrana djela, “Islam – Zekat”, 1/377).
Koha na ka treguar se sa i rëndësishëm është institucionalizimi i ibadetit të zekatit për Islamin dhe muslimanët në vendin tonë dhe për këtë arsye ne insistojmë në të. Na vjen keq për të gjithë ata që nuk e shohin dhe nuk e vlerësojnë.
Mënyra e mbledhjes së zekatit dhe vitrit në juridiksion është ulu’l-emri
Në fund, muslimanët tonë janë anëtarë të shumicës muslimane të Ehl’ul-Sunetit ve’l-Xhematit, dhe shumica, sipas hadithit, nuk do të pajtohen me gabimin.
Xhemati ynë është një bashkësi islame me një ulu’l-emr që pyet. Allahu i Madhëruar thotë: “O ju që besuat, binduni Allahut, dhe binduni të Dërguarit dhe atyre që pyesin nga mesi juaj.” (En-Nisa’, 59).
Do të ishte e drejtë nëse nismëtarët dhe protagonistët e aksionit të mbledhjes së zekatit jashtë Xhematit të deklarojnë nëse ndihen pjesë e Ehl’ul-Xhematit dhe jo vetëm e Ehl’ul-Sunetit, apo nëse po largohen nga ne (harexha).
Ata që refuzojnë centralizimin e mbledhjes dhe shpërndarjes së zekatit dhe vitrit ose kanë kundërshtime për mënyrën se si e bën atë Bashkësia Islame, duhet të kenë parasysh obligimin e Bashkësisë Islame për ta bërë atë siç duhet në përputhje me Pejgamberin, paqja qoftë mbi të, praktika e monitorimit dhe mbikëqyrjes së mbledhjes së zekatit.
Në hadithin e shënuar nga Buhariu (hadithi nr. 7174) thuhet: “Pejgamberi, lavdia dhe paqja e Allahut qofshin mbi të, caktoi një njeri nga fisi Benu Esed të quajtur Ibn Utabije për të mbledhur zekatin. Kur u kthye (pasi mbaroi punën e tij), ky njeri tha: ‘Kjo është e jotja dhe kjo m’u dha mua!’ Pastaj Pejgamberi s.a.v.s., u ngrit në këmbë dhe u ngjit në minber. Ai e falënderoi Allahun e Madhëruar dhe i dha atij lavdërimet që i takojnë, e pastaj tha: “Po njeriu të cilin e dërgojmë (për të bërë diçka), e kur të kthehet thotë: “Kjo është për ty dhe kjo është për mua! Pse nuk u ul në shtëpinë e babait dhe nënës së tij dhe le të shikojë nëse do t’i jepet ndonjë gjë! Pasha Atë në dorën e të cilit është shpirti im, çfarëdo që të marrë – do ta mbajë në qafë në Ditën e Gjykimit, qofshin deve që gjëmojnë, ose lopë që pallin, ose dele që blegërojnë”. Pastaj ngriti duart, që të mund të shihnim bardhësinë nën sqetull dhe tha: “A nuk të kam dorëzuar?!”
Ne duhet të veprojmë me përgjegjësi dhe të mos shpojmë anijen e xhematit në të cilën jemi të gjithë bashkë. U bëjmë thirrje të gjithë zekatdhënësve që të sigurojnë pasurinë e tyre me zekat dhe ta kryejnë detyrën e tyre fetare në përputhje me fetvanë e Reis’ul-Ulemasë: “… Unë njoftoj se ndarja e zekatit dhe sadekat’ul-fitrit për fondin e Bejt’ul-Malit të Bashkësisë Islame … është obligim (farz) i çdo burri dhe gruaje muslimane, që rrjedh nga Kur’ani, Suneti dhe ixhmai (konsensusi) i Bashkësisë tonë”. (https://static.islamskazajednica.ba/fetve-i-resoluzije/19936-farz-je-izdvojiti-zakat-i-sadekatu-l-fitr-u-bejtu-l-mal).
Zoti ynë, na trego të Vërtetën me të Vërtetën dhe le t’i përmbahemi asaj, dhe na trego lajthitjen të tillë dhe na shpëto prej saj!
Përktheu dhe përshtati[1]:
N.Ibrahimi
[1] Burimi: Dr. Senad Ćeman, Problem parainstitucionalnog zekata, në:
https://www.medzlisprijepolje.org/2020/05/08/problem-parainstitucionalnog-zekata/.
